A co, gdybym powiedział Ci, że bez testosteronu… „nie ma życia”? Testosteron jest niezwykle ważnym hormonem męskim, pełni wiele istotnych funkcji w organizmie mężczyzny: odpowiada za rozwój tzw. cech płciowych, masę mięśniową, a nawet ma wpływ na ogólne samopoczucie. Jego rola jest jednak nieodzowna w procesie prokreacji. Sprawdźmy zatem, jak testosteron wpływa na płodność, a także czy i ewentualnie jakie skutki dla tej sfery może mieć jego niski poziom.
Testosteron ‒ dlaczego jest ważny w procesie prokreacji?
Do poczęcia dziecka potrzebujemy dwóch elementów: jajeczka kobiety i męskiego plemnika. Do pojawienia się plemników niezbędny jest proces spermatogenezy, który zazwyczaj wymaga obecności testosteronu, choć w rzadkich przypadkach może zachodzić nawet przy jego bardzo niskim poziomie we krwi.
Warto też dodać, że testosteron ma niebagatelny wpływ na libido, co pośrednio również można uznać za oddziaływanie na zdolność do prokreacji.
Z testosteronem nie można jednak przesadzić. W żadną ze stron. Zarówno niedobór, jak i nadmiar tego hormonu mogą negatywnie wpływać na jakość nasienia oraz liczbę plemników.
Niski poziom testosteron u mężczyzn a płodność
Przyczyn obniżenia poziomu testosteronu u mężczyzny może być wiele: od naturalnych procesów starzenia, przez niezdrowy styl życia, aż po choroby przewlekłe. Jak objawia się niski testosteron? Może on manifestować się np. poprzez:
- obniżoną energię i nastrój,
- redukcję masy mięśniowej,
- mniejszą ochotę na seks,
- problemy z erekcją.
Obniżony testosteron to także często gorsza produkcja plemników, co może znacznie utrudniać poczęcie dziecka. W przypadku mężczyzn, którzy od dłuższego czasu starają się o potomstwo ‒ jednak bez skutku ‒ konsultacja z lekarzem i wykonanie badań hormonalnych może być na wagę złota.
Przyjmowanie testosteronu a płodność
Pacjenci rozpoczynający terapię zastępczą testosteronem (TRT) pytają, czy w trakcie kuracji mogą starać się o dziecko. Intuicyjnie można byłoby stwierdzić, że skoro testosteron jest tak ważny dla płodności, chęć poczęcia dziecka nie będzie przeciwwskazaniem do stosowania testosteronu.
Jednak: nic bardziej mylnego! Przyjmowanie testosteronu z zewnątrz hamuje działanie osi podwzgórze-przysadka-jądra, co skutkuje zmniejszeniem produkcji plemników w jądrach. Efektem tego może być niepłodność. W tym miejscu dobrze będzie podkreślić, że mimo iż egzogenny (podawany z zewnątrz) testosteron, który jest często stosowanym hormonem w ramach terapii TRT, hamuje spermatogenezę, nie należy traktować go jako środka antykoncepcyjnego. Natura zna przypadki pojawienia się ciąży, mimo terapii hormonalnej partnera.
Czy zatem po zakończeniu terapii TRT odzyskuje się płodność? Zależy to głównie od przyczyny niedoboru testosteronu i wyjściowej diagnozy, ale badania pokazują, że pełna sprawność zdrowego organizmu mężczyzny w tej kwestii może wrócić po około półtora roku od odstawienia testosteronu z zewnątrz.
Zanim przystąpisz do terapii TRT, poinformuj swojego lekarza o tym, czy w najbliższej przyszłości planujesz starać się o dziecko. Dzięki tej wiedzy dobierze on właściwy protokół terapeutyczny, który będzie odpowiadał Twoim potrzebom. W przypadku problemów z płodnością lekarze mogą zalecić inne leki do terapii, np. gonadotropiny, które wspomagają naturalną produkcję testosteronu bez zakłócania spermatogenezy.
Anaboliki a płodność
Dla płodności dużo bardziej niebezpieczne jest nadużywanie sterydów anabolicznych, które znacząco podnoszą poziom testosteronu w organizmie. Choć mogą one zwiększać masę mięśniową, ich stosowanie często prowadzi do drastycznego obniżenia jakości nasienia lub całkowitego braku plemników. A w konsekwencji niepłodności lub nawet bezpłodności nabytej w młodym wieku poprzez np. uszkodzenie jąder.
Pamiętaj zatem, że każda terapia hormonalna powinna odbywać się pod czujnym okiem lekarza. To on, na podstawie badań i prowadzonych obserwacji, ustala dawki, których pacjent powinien przestrzegać. Po co? Na przykład po to, by nie nabawić się trwałej azoospermii, czyli braku plemników w nasieniu.
lek. Piotr Sekuła, Androlog
Źródła:
Di Guardo, F., Vloeberghs, V., Bardhi, E., Blockeel, C., Verheyen, G., Tournaye, H. i Drakopoulos, P. (2020). Low Testosterone and Semen Parameters in Male Partners of Infertile Couples Undergoing IVF with a Total Sperm Count Greater than 5 Million. Journal of clinical medicine, 9(12), 3824.
Kohn, T. P., Louis, M. R., Pickett, S. M., Lindgren, M. C., Kohn, J. R., Pastuszak, A. W. i Lipshultz, L. I. (2017). Age and duration of testosterone therapy predict time to return of sperm count after human chorionic gonadotropin therapy. Fertility and sterility, 107(2), 351–357.
Ohlander, S. J., Lindgren, M. C. i Lipshultz, L. I. (2016). Testosterone and Male Infertility. The Urologic clinics of North America, 43(2), 195–202.
Patel, A. S., Leong, J. Y., Ramos, L. i Ramasamy, R. (2019). Testosterone Is a Contraceptive and Should Not Be Used in Men Who Desire Fertility. The world journal of men’s health, 37(1), 45–54.
Rabijewski, M. (2016). Leczenie hipogonadyzmu a zachowanie płodności u mężczyzn. Pol Merkur Lekarski, 237, 198‒201.
