Czy niski poziom hormonów może powodować przyrost masy ciała?

Zastanawiałeś się, kiedyś, jak wiele w Twoim organizmie zależy od hormonów? Ja ‒ tak. I kiedy dotarło do mnie, że są one kluczowe także w regulacji procesów metabolicznych i utrzymaniu prawidłowej masy ciała ‒ postanowiłem jeszcze bardziej o nie zadbać.

W przypadku mężczyzn jednym z najważniejszych  hormonów w tych kwestiach jest oczywiście testosteron. Zbyt niski jego poziom może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych, w tym np. niezamierzonego przybrania na wadze. Sprawdźmy, jak niski poziom testosteronu (i nie tylko) wpływa na organizm, dlaczego może sprzyjać nadwadze oraz co można zrobić, by temu przeciwdziałać.

Rola testosteronu w regulacji masy ciała

Jak się okazuje, testosteron nie jest odpowiedzialny wyłącznie za cechy płciowe, takie jak wzrost owłosienia na ciele czy barwa głosu. Ten fakt potrafi zaskoczyć! Hormon ten odpowiada również m.in. za kontrolę masy mięśniowej, metabolizm tłuszczów czy dystrybucję tkanki tłuszczowej. W jakich mechanizmach rola testosteronu jest nieoceniona?

• Wzmocnienie masy mięśniowej. Jak widzimy w procesach biologicznych, testosteron stymuluje syntezę białek, co z kolei sprzyja budowie mięśni. Silne mięśnie wspomagają metabolizm, ponieważ tkanka mięśniowa „spala” więcej kalorii niż tkanka tłuszczowa, nawet w spoczynku. Niski poziom testosteronu może zatem prowadzić do utraty masy mięśniowej, przez co „spowolniony” zostaje metabolizm i całość sprzyja odkładaniu tkanki tłuszczowej.
• Wpływ na magazynowanie tłuszczu. Hormony płciowe regulują miejsca gromadzenia tłuszczu w organizmie. U mężczyzn z niedoborem testosteronu zwiększa się tendencja do odkładania tłuszczu w okolicy brzucha, co zwiększa ryzyko otyłości brzusznej – jednej z niebezpieczniejszych dla zdrowia form otyłości.
• Regulacja apetytu i wrażliwości na insulinę. Testosteron wpływa na działanie insuliny, czyli najważniejszego hormonu w metabolizmie glukozy. Niski testosteron obniża wrażliwość na insulinę, co sprzyja insulinooporności – a to z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 i przyrostu masy ciała.

Jakie są objawy spadku testosteronu?

Mężczyźni z niedoborem testosteronu mogą zauważyć różnorodne objawy, a wśród nich np.:

• zmniejszone libido i problemy z erekcją,
• spadek energii życiowej i motywacji do działania,
• utratę masy mięśniowej,
• przyrost tkanki tłuszczowej, szczególnie w okolicach brzucha właśnie,
• problemy ze snem i drażliwość.

Jeśli i Ty widzisz występowanie u siebie kilku z tych objawów, skonsultuj się z lekarzem andrologiem, który sprawdzi, czy nie są one związane z niskim poziomem testosteronu, i w razie potrzeby doradzi, co zrobić, by ten poziom wyrównać. 

Inne hormony a przyrost masy ciała

Organizm ludzki jest maszyną, w której na dobry stan zdrowia pracuje wiele „trybików”. Niski poziom testosteronu nie jest zatem jedynym czynnikiem hormonalnym, który może wpływać na wagę. Wśród innych hormonów odgrywających ważną rolę w utrzymaniu równowagi w organizmie znajdują się m.in.:

• kortyzol (znany też jako „hormon stresu”) ‒ chroniczny stres może podnosić poziom kortyzolu, co sprzyja odkładaniu tłuszczu brzusznego i utrudnia utratę masy ciała. Ponadto badania pokazują częstą korelację między wysokim kortyzolem a niskim testosteronem;
• hormon wzrostu ‒ niedobór hormonu wzrostu, który to naturalnie pojawia się wraz z wiekiem, również może prowadzić do zmniejszenia masy mięśniowej i wzrostu tkanki tłuszczowej;
• insulina i leptyna ‒ insulinooporność oraz leptynooporność, często powiązane z niskim poziomem testosteronu, mogą powodować wzrost apetytu i trudności w regulacji masy ciała;
• hormony tarczycy ‒ niedoczynność tarczycy, pod różną postacią, również obniża tempo przemiany materii, co może sprzyjać przyrostowi masy ciała.

Zaburzenia hormonalne, jak widzisz, są dosyć istotnym czynnikiem w kontekście przyrostu masy ciała, jak również utrudniają jej redukcję. Pamiętaj jednak, że spadek wagi jest możliwy wyłącznie przy osiągnięciu deficytu kalorycznego. Oznacza to, że nawet przy wyrównaniu poziomu hormonów, uzyskanie niższej wagi bez zmian w diecie nie jest możliwe.

Czy leczenie niedoboru testosteronu pomaga?

Terapia zastępcza testosteronem (TRT) jest skuteczną metodą leczenia niedoboru tego hormonu. Badania pokazują, że u mężczyzn poddanych TRT obserwuje się:

• zmniejszenie masy tłuszczowej,
• wzrost masy mięśniowej,
• poprawę wrażliwości na insulinę,
• większą motywację do aktywności fizycznej.

Jednak terapia hormonalna to rozwiązanie, które może zlecić lekarz i które pod jego okiem jest realizowane przez pacjenta. Konieczna jest więc każdorazowo skrupulatna diagnoza, obejmująca badania poziomu testosteronu oraz ocenę stylu życia leczonego mężczyzny.

Jak naturalnie wspierać poziom testosteronu?

Chociaż terapia hormonalna jest skuteczna, warto również wdrożyć zmiany w stylu życia, które będą miały za zadanie naturalnie uzupełniać poziom testosteronu, a właściwie pomogą w stymulacji organizmu do naturalnej jego produkcji. Co może się przydać?

1. Aktywność fizyczna ‒ nie bez powodu mówi się, że „ruch to zdrowie”. Regularne ćwiczenia siłowe i treningi interwałowe wspomagają produkcję testosteronu i zwiększają masę mięśniową.
2. Zdrowa dieta ‒ spożywanie pokarmów bogatych w cynk, witaminę D, magnez i zdrowe tłuszcze wspiera równowagę hormonalną. Dbając o zdrowe jedzenie, unikaj przetworzonych produktów i nadmiaru kalorii!
3. Odpowiednia ilość snu ‒ czy poprawa snu zwiększa poziom testosteronu? Jak najbardziej! Brak snu obniża poziom testosteronu i zwiększa poziom kortyzolu. Twoim celem powinno być co najmniej 7–8 godzin wysokiej jakości snu każdej nocy.
4. Redukcja stresu ‒ tak, wiem ‒ łatwo powiedzieć w „dzisiejszym świecie”. Jeśli jednak stres jest Twoim nieodłącznym towarzyszem, postaraj się wdrożyć techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy joga ‒ mogą one pomóc w obniżeniu poziomu kortyzolu, poprawie samopoczucia, a w rezultacie także w podwyższeniu testosteronu.

Jak widzisz, na przyrost masy ciała mężczyzny może wpływać wiele rzeczy, w tym niski poziom testosteronu. Jeśli podejrzewasz, że ten problem może dotyczyć też Ciebie, skonsultuj się z andrologiem, aby znaleźć skuteczne rozwiązania. Pamiętaj jednak, że wyrównanie poziomu testosteronu to nie tylko obniżenie wagi, ale przede wszystkim poprawa ogólnego samopoczucia i komfortu życia, o który warto zawalczyć!

Źródła:

Behre, H. M., Simoni, M. i Nieschlag, E. (1997). Strong association between serum levels of leptin and testosterone in men. Clinical endocrinology, 47(2), 237–240.

Eriksson, J., Haring, R., Grarup, N., Vandenput, L., Wallaschofski, H., Lorentzen, E., Hansen, T., Mellström, D., Pedersen, O., Nauck, M., Lorentzon, M., Nystrup Husemoen, L. L., Völzke, H., Karlsson, M., Baumeister, S. E., Linneberg, A., & Ohlsson, C. (2017). Causal relationship between obesity and serum testosterone status in men: A bi-directional mendelian randomization analysis. PloS one, 12(4), e0176277.

Kelly, D. M. i Jones, T. H. (2013). Testosterone: a metabolic hormone in health and disease. The Journal of endocrinology, 217(3), R25–R45.

Kelly, D. M. i Jones, T. H. (2015). Testosterone and obesity. Obesity reviews : an official journal of the International Association for the Study of Obesity, 16(7), 581–606.

Kumagai, H., Zempo-Miyaki, A., Yoshikawa, T., Tsujimoto, T., Tanaka, K., & Maeda, S. (2016). Increased physical activity has a greater effect than reduced energy intake on lifestyle modification-induced increases in testosterone. Journal of clinical biochemistry and nutrition, 58(1), 84–89.

Ottarsdottir, K., Nilsson, A. G., Hellgren, M., Lindblad, U., & Daka, B. (2018). The association between serum testosterone and insulin resistance: a longitudinal study. Endocrine connections, 7(12), 1491–1500.

Rao, P. M., Kelly, D. M., & Jones, T. H. (2013). Testosterone and insulin resistance in the metabolic syndrome and T2DM in men. Nature reviews. Endocrinology, 9(8), 479–493.