Główny męski hormon płciowy ‒ testosteron ‒ ma niezwykły zasięg działania. Odgrywa on zasadniczą rolę nie tylko w życiu seksualnym czy rozwoju cech płciowych, ale także w psychologicznym funkcjonowaniu mężczyzny. Niedobór tego hormonu może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, a tym również do pojawienia się depresji. To jednak niejedyny objaw natury psychicznej związany z niskim poziomem testosteronu. Przyjrzyjmy się, jak testosteron wpływa na psychikę, jak mogą się objawiać zaburzenia hormonalne w jego produkcji w sferze męskiej psychiki oraz jak można sobie z nimi radzić.
Testosteron i stany lękowe ‒ czego nie wiesz o swoim zdrowiu psychicznym?
W ostatnich latach pojawia się coraz więcej badań analizujących związek pomiędzy niskim poziomem testosteronu a zdrowiem psychicznym. Jak się okazuje, hormon ten ma niesamowity wpływ na funkcjonowanie mózgu. Oddziałuje on w obszarach odpowiedzialnych za nastrój, motywację, pamięć czy koncentrację. Niski poziom testosteronu ma zatem niewątpliwy wpływ na powstawanie problemów psychicznych właśnie w tych zakresach.
Objawy psychiczne związane z niskim poziomem testosteronu
Analizy naukowe wskazują, że mężczyźni z niedoborem poziomu testosteronu mogą doświadczyć szeregu objawów natury psychicznej, takich jak:
- depresja i obniżenie nastroju: niski poziom testosteronu może prowadzić do chronicznego uczucia smutku, braku życiowej energii, braku zainteresowania codziennymi aktywnościami oraz anhedonii;
- lęki i niepokój: niedobór testosteronu może się też objawiać nadmiernym zamartwianiem się, towarzyszącym zbyt często niepokojem, a nawet napadami paniki;
- problemy z percepcją i pamięcią: w związku z tym, że testosteron reguluje funkcje poznawcze mózgu, jego niski poziom może powodować trudności w zakresie koncentracji, zapamiętywania, uczenia się czy przetrwania informacji;
- obniżenie motywacji i poczucia własnej wartości: niższa chęć do działania, a w konsekwencji poczucie bycia bezwartościowym, niska samoocena, apatia ‒ to możliwe objawy niskiego testosteronu;
- drażliwość i zmiany nastroju: za niski testosteron wpływa też na pogorszenie samopoczucia; pojawiają się nagłe ataki złości, gniewu, ale i popadanie w skrajne zmiany nastroju; te objawy wpływają też często na pogorszenie relacji z ludźmi w najbliższym otoczeniu.
Jak to się dzieje, że testosteron wpływa na zdrowie psychiczne?
Choć wśród naukowców nie ma jeszcze jednomyślnego głosu w tej sprawie, wiele badań wspiera tezę, że działanie testosteronu na psychikę człowieka można wyróżnić na trzech poziomach:
- poziom neuroprzekaźników ‒ serotonina, dopamina i noradrenalina to neuroprzekaźniki, które są regulowane m.in. poziomem testosteronu; utrzymanie go we właściwych ilościach to gwarancja stabilnego nastroju, deregulacja wpływa z kolei na występowanie depresji czy lęków;
- poziom osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA) ‒ oś HPA jest odpowiedzialna za reakcję organizmu na stres; zaburzenia w tym obszarze mogą powodować zbyt dużą produkcję kortyzolu, czyli hormonu stresu; w konsekwencji możemy u pacjentów obserwować np. zmiany nastrojów;
- poziom struktury mózgu ‒ jak zaobserwowano w badaniach obrazowych za niski testosteron prowadzi do fizycznych zmian w strukturze mózgu, m.in. zmniejszeniu ulega hipokamp (pamięć), ale też kilka innych obszarów odpowiedzialnych m.in. za kontrolowanie emocji.
Zaburzenia hormonalne a depresja
Badania naukowe jasno pokazują, że niski poziom testosteronu wpływa na rozwój takich chorób psychicznych jak depresja. Ma to niewątpliwy związek z obniżeniem jakości życia mężczyzny. Na depresję hormonalną zapadają nawet dwa razy częściej mężczyźni, którzy zmagają się z niedoborem testosteronu. Co jednak ważne, leczenie polegające na wyrównaniu poziomu testosteronu i osiągnięcie jego prawidłowych wartości, np. przy pomocy terapii TRT wykazuje poprawę w zakresie występowania objawów depresji u wielu pacjentów.
Brak testosteronu a depresja to nie jedyna korelacja, jaka pojawia się w temacie dbania o zdrowie psychiczne poprzez regulację poziomu testosteronu. Oprócz depresji mogą pojawić się zaburzenia lękowe czy poznawcze.
Zaburzenia lękowe, jak już wspomniałem, mogą występować na skutek zaburzonego działania mechanizmów neuroprzekaźnictwa w organizmie człowieka. Na szczęście zwiększenie poziomu testosteronu skutecznie niweluje objawy lękowe.
W kontekście zaburzeń poznawczych warto dodać, że oprócz problemów z koncentracją, pamięcią itp., naukowcy zauważyli powiązanie między niskim testosteronem a większym ryzykiem demencji oraz innych zaburzeń poznawczych u starszych mężczyzn.
Metody leczenia niskiego poziomu testosteronu a poprawa zdrowia psychicznego
Dobrze postawiona diagnoza pomaga ustalić właściwą drogę leczenia niedoboru testosteronu. Podjęcie jakich działań może zatem złagodzić wspomniane wcześniej objawy psychiczne?
- Terapia zastępcza testosteronem: jest to jedna z częściej wybieranych form leczenia niedoboru testosteronu. Polega na dostarczeniu do organizmu testosteronu w formie syntetycznej. Dzięki TRT następuje poprawa nastroju, wzrost motywacji i energii, a także w lepszej formie są funkcję poznawcze.
- Zmiana stylu życia: na co w tym aspekcie warto zwrócić uwagę? Na:
- regularną aktywność fizyczną, w tym trening siłowy,
- zdrową dietę bogatą w białko, zdrowe tłuszcze, cynki i witaminy (w tym szczególna uwaga należy się witaminie D3),
- redukcję stresu, np. poprzez techniki relaksacyjne, uprawianie jogi i inne aktywności, które obniżają kortyzol.
- Terapia psychologiczna: dobrym uzupełnieniem powyższych kroków będzie podjęcie pracy z psychologiem lub psychoterapeutą. W ten sposób można nauczyć się radzić sobie z objawami depresji, lęku i innych problemów psychicznych, których źródłem jest niski poziom testosteronu.
Niski poziom testosteronu może odbić się szerokim echem na całym organizmie, w tym na sferze psychicznej mężczyzny. Zrozumienie, jak działa testosteron i jak należy reagować, by poprawić jakość swojego życia, to kluczowe etapy w przypadku zdiagnozowania niedoboru tego hormonu. Pamiętaj, że oprócz zaleconego leczenia farmakologicznego, niezbędna jest Twoja determinacja np. w zmianach, jakie wprowadzisz do swojej codzienności, a które pomogą Ci jeszcze lepiej zawalczyć o swoje męskie zdrowie, również psychiczne!
Źródła:
Höfer, P., Lanzenberger, R., & Kasper, S. (2013). Testosterone in the brain: neuroimaging findings and the potential role for neuropsychopharmacology. European Neuropsychopharmacology, 23(2), 79–88.
Khera M. (2013). Patients with testosterone deficit syndrome and depression. Archivos Españoles de Urología, 66(7), 729‒36.
Zitzmann M. (2020). Testosterone, mood, behaviour and quality of life. Andrology, 8(6):1598‒1605.
