Osoba, szukająca danych w tym temacie może trafić na artykuł naukowy, który już w tytule sugeruje niezwykłą rzecz: u mężczyzn po spożyciu małej dawki alkoholu wzrasta poziom testosteronu. Najważniejsze jednak, aby dalsze poszukiwanie informacji się nie zakończyło, gdyż najnowsze metaanalizy z lat 2023 i 2024, obejmujące kilkadziesiąt badań, wykazują, że przewlekłe spożywanie alkoholu może istotnie zaburzać równowagę hormonalną – nie tylko wpływając na poziom testosteronu, lecz także na wiele innych hormonów, odgrywających kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu.
Czy codzienna lampka wina to rzeczywiście sposób na zdrowie?
Spożycie alkoholu od lat budzi zainteresowanie naukowców badających jego wpływ na funkcjonowanie organizmu. Coraz więcej dowodów wskazuje jednak, że przewlekła konsumpcja alkoholu może niekorzystnie oddziaływać na gospodarkę hormonalną, w tym na poziom testosteronu u mężczyzn.
Alkohol a testosteron – mechanizmy zaburzeń
Rola testosteronu w męskim organizmie jest nieoceniona. Jednym z czynników, który może zaburzać gospodarkę tego hormonu, jest właśnie spożycie alkoholu, zwłaszcza to nadmierne. Alkohol wpływa na produkcję testosteronu na kilku poziomach. Warto wspomnieć chociażby o tym, że:
- uszkadza on komórki Leydiga w jądrach, które są odpowiedzialne za wytwarzanie testosteronu;
- zaburza oś podwzgórze-przysadka-jądra, co prowadzi do zmniejszonej syntezy hormonu luteinizującego (LH) niezbędnego do produkcji testosteronu;
- nasila aktywność enzymu aromatazy, który przekształca testosteron w estrogen, co dodatkowo zmniejsza jego dostępne ilości,
- stres oksydacyjny wywołany przez alkohol zwiększa poziom reaktywnych form tlenu (ROS) w nasieniu, co prowadzi do spadku poziomów enzymów antyoksydacyjnych w nim się znajdujących.
Wpływ alkoholu na hormony
Czy alkohol obniża poziom testosteronu? Przy dużym spożyciu i w długofalowym efekcie ‒ tak. Spożycie alkoholu nie ogranicza się jedynie do oddziaływania na testosteron. Alkohol może zaburzać cały układ hormonalny, powodując m.in.:
- wzrost poziomu kortyzolu (hormonu stresu),
- zmniejszenie stężenia hormonu wzrostu,
- zaburzenia pracy trzustki (szczególnie przy dużym spożyciu alkoholu),
- zmiany w poziomie hormonów tarczycy.
Warto zdawać sobie sprawę z tego, że organizm człowieka to machina niezwykle powiązana wewnętrznie. Co z tego wynika? Każde z tych wspomnianych zaburzeń może dodatkowo pośrednio wpływać na obniżenie poziomu testosteronu i pogorszenie ogólnego stanu zdrowia. Nadmierne spożywanie alkoholu to zatem nie tylko kłopoty z układem hormonalnym, ale i odpornościowym czy nerwowym.
Przewlekłe spożycie alkoholu powoduje klinicznie istotny spadek całkowitego testosteronu – średnio o 4,86 nmol/l w porównaniu do abstynentów.
Badania hormonalne a alkohol
Przed wykonaniem badań hormonalnych, w tym przed oznaczeniem poziomu testosteronu, zaleca się unikanie spożycia alkoholu co najmniej przez 24–48 godzin. Dlaczego? Alkohol może przejściowo zmieniać wyniki badań, prowadząc do ich zafałszowania. Z tego powodu, jeśli chcesz otrzymać prawidłowy i zgodny ze stanem faktycznym wynik poziomu swoich hormonów, unikaj alkoholu przed pobieraniem krwi.
Testosteron i alkohol ‒ czy to dobre połączenie?
Niektórzy mężczyźni twierdzą, że po wypiciu alkoholu śpią lepiej, a sen jest przecież kluczowy dla prawidłowej produkcji testosteronu. Jednak badania naukowe pokazują jasno, że alkohol pogarsza jakość snu — skraca fazę snu ciągłego, w tym fazy snu głębokiego i fazę REM, które są kluczowe dla regeneracji organizmu i utrzymania prawidłowego poziomu hormonów. Co więcej, nawet niewielkie ilości alkoholu przed snem mogą prowadzić do wydłużenia procesu zasypiania, częstszych przebudzeń i zaburzeń w obszarze naturalnego rytmu dobowego (a w tym oczywiście wydzielania hormonów).
Podsumowując: choć alkohol może dawać Ci złudne wrażenie „ciekawszego” funkcjonowania, w rzeczywistości zaburza on rozmaite procesy w organizmie. Miej na uwadze to, że w dłuższej perspektywie regularne picie alkoholu sprzyja spadkowi testosteronu i pogorszeniu ogólnego stanu zdrowia.
Przewlekłe spożywanie alkoholu może w istotny sposób zaburzać funkcjonowanie całego organizmu. Działa on destrukcyjnie na wiele układów i narządów, co w konsekwencji może nasilać już istniejące problemy zdrowotne lub prowadzić do rozwoju nowych. Powstaje w ten sposób błędne koło zaburzeń metabolicznych i hormonalnych.
O tym, jak uzupełnić niedobór testosteronu, przeczytasz w innym tekście na moim blogu.
lek. Piotr Sekuła, Androlog
Źródła:
Emanuele, M. A. i Emanuele, N. V. (1998). Alcohol’s effects on male reproduction. Alcohol health and research world, 22(3), 195–201.
Nguyen-Thanh, T., Hoang-Thi, A. P. i Anh Thu, D. T. (2023). Investigating the association between alcohol intake and male reproductive function: A current meta-analysis. Heliyon, 9(5), e15723.
Prinz, P. N., Roehrs, T. A., Vitaliano, P. P., Linnoila, M. i Weitzman, E. D. (1980). Effect of alcohol on sleep and nighttime plasma growth hormone and cortisol concentrations. The Journal of clinical endocrinology and metabolism, 51(4), 759–764.
Rachdaoui, N. i Sarkar, D. K. (2013). Effects of alcohol on the endocrine system. Endocrinology and metabolism clinics of North America, 42(3), 593–615.
Santi, D., Cignarelli, A., Baldi, M., Sansone, A., Spaggiari, G., Simoni, M. i Corona, G. (2024). The chronic alcohol consumption influences the gonadal axis in men: Results from a meta-analysis. Andrology, 12(4), 768–780.
Sarkola, T. i Eriksson, C. J. (2003). Testosterone increases in men after a low dose of alcohol. Alcoholism, clinical and experimental research, 27(4), 682–685.
Smith, S. J., Lopresti, A. L. i Fairchild, T. J. (2023). The effects of alcohol on testosterone synthesis in men: a review. Expert review of endocrinology & metabolism, 18(2), 155–166.
